Giác ngộ là nhờ trải nghiệm đúng sai, thiện ác.... để thấy ra sự thật, và khi thấy ra sự thật thì vượt lên trên khỏi phạm trù nhị nguyên thiện ác, đúng sai. Tu mà thấy ra khổ là đúng hướng, cái sai là tu vì muốn an lạc.
Qua trải nghiệm chính mình trong cuộc sống, tất cả những gì có trong cuộc đời này thật ra chỉ là những bài học để giúp mỗi người thấy ra sự thật. Một người có thể trải qua biết bao điều thiện ác, đúng sai, được mất, hơn thua, vui khổ.... để rồi từ đó học ra được sự thật về chính mình và ý nghĩa đích thực của cuộc sống, đó là Giác Ngộ.
Nhiều Phật tử nghĩ rằng cho con cái quy y, giữ giới khi còn bé là tốt, điều này có vẻ tốt về mặt đạo đức, tuy nhiên về mặt trí tuệ thì chưa hẳn.
Đạo đức mà thiếu trí tuệ có thể trở ngại cho sự giác ngộ, vì chính mẫu mực đạo đức ấy đã làm cho bé sống theo thói quen khuôn khổ, chứ không thực sự nhận thức đúng về bản chất thật của mình và đời sống. Vì vậy nó có thể sinh lên cõi trời này, cõi trời kia, nhưng khó mà giác ngộ được.
Bồ Tát khi chưa hoàn toàn giác ngộ có khi phải đọa cả vào địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh... phải trải qua vô số sai lầm đủ thứ để học ra toàn bộ sự thật mới giác ngộ được. Nếu Ngài chỉ biết thiện không thôi thì khó có thể giác ngộ toàn bộ sự thật ở đời. Nhiều người cứ nghĩ rằng chỉ cần đạo đức là giác ngộ, nhưng trên thực tế người sống rất ư đạo đức vẫn khó có thể giác ngộ, nhưng người giác ngộ thì luôn có đạo đức.
Tóm lại, giác ngộ là nhờ trải nghiệm đúng sai, thiện ác.... để thấy ra sự thật, và khi thấy ra sự thật thì vượt lên trên khỏi phạm trù nhị nguyên thiện ác, đúng sai.
Tu mà thấy ra khổ là đúng hướng, cái sai là tu vì muốn an lạc. Khi càng tu mà ngày càng thấy ra Vô thường– Khổ - Vô ngã thì mới đúng. Ví dụ một người lạc vào trong rừng thấy hướng nào cũng nguy hiểm: hướng thì cọp beo, hướng thì toàn rắn rít, hướng thì sông sâu vực thẳm, hướng thì vách núi cheo leo, cây cối gai góc chằng chịt... đến khi thấy được hang động an toàn thì chỉ muốn ẩn núp trong đó, như vậy thì làm sao thoát ra khỏi được khu rừng nguy hiểm? Nhưng nếu biết thận trọng - chú tâm - quan sát có thể tìm ra cách vượt qua được cọp beo, ra khỏi hang sâu vực thẳm ấy ... thì mới hay.
Trích: Soi Sáng Thực Tại